کد مطلب:129364 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:207
ارزیابی این روایات
مشهور و صحیح [1] آن است كه امام حسین (ع) در روز سه شنبه، هشتم ذی حجّه سال شصت مكّه را به سوی عراق ترك گفت. بنابراین، قول پنجم، یعنی قول دینوری، بی ارزش است و تنها در صورتی می تواند درست باشد كه به جای «سه»، «هشت» باشد. یعنی این كه (ثلاث)، تصحیفی از (ثمان) بوده باشد كه وقوع چنین امری ممكن است.
اما قول چهارم كه می گوید: و گفته می شود روز چهار شنبه، هفت روز گذشته سال شصت از روز عرفه، یك روز پس از بیرون آمدن حسین (ع) از مكّه به قصد كوفه»، علاوه بر آن كه دلالت روشنی ندارد، از ظاهرش نیز پیداست كه قول نادری، است [2] ، مگر این كه به جای از روز عرفه بگوییم در روز عرفه و به جای هفت روز بگوییم نه كه می شود: روز چهارشنبه نه روز گذشته در سال شصت، در روز عرفه، یك روز پس از خروج حسین (ع) از مكّه به مقصد كوفه.
چنین تصحیفی ممكن است و از این موارد بسیار اتفاق می افتد.
قول سوم نیز از پایه غلط است، زیرا می گوید كه امام روز هفتم ذی حجّه بیرون آمد و این با روایت مشهور صحیح مغایرت دارد.
آنچه از میان این اقوال متعدّد باقی می ماند آن قول است كه با قول مشهور و صحیح یعنی این كه امام حسین (ع) در روز ترویه، روز هشتم ذی حجّه سال شصت هجری از مكّه به سوی عراق بیرون آمد، مغایرت ندارد.
بنابراین قیام مسلم بن عقیل در كوفه، روز سه شنبه، روز ترویه، روز هشتم ذی حجّه سال شصت هجری و شهادت وی روز چهارشنبه، نه روز گذشته از آن ماه یعنی در روز عرفه بود، و این قوی ترین نظریه است.
یا این كه قیام وی روز نهم ذی حجّه این سال بود، [3] كه در نتیجه شهادتش در روز دهم این ماه واقع می شود، یعنی روز عید قربان؛ و این ضعیف ترین نظریه است. [4] .
اما قول چهارم كه می گوید: و گفته می شود روز چهار شنبه، هفت روز گذشته سال شصت از روز عرفه، یك روز پس از بیرون آمدن حسین (ع) از مكّه به قصد كوفه»، علاوه بر آن كه دلالت روشنی ندارد، از ظاهرش نیز پیداست كه قول نادری، است [2] ، مگر این كه به جای از روز عرفه بگوییم در روز عرفه و به جای هفت روز بگوییم نه كه می شود: روز چهارشنبه نه روز گذشته در سال شصت، در روز عرفه، یك روز پس از خروج حسین (ع) از مكّه به مقصد كوفه.
چنین تصحیفی ممكن است و از این موارد بسیار اتفاق می افتد.
قول سوم نیز از پایه غلط است، زیرا می گوید كه امام روز هفتم ذی حجّه بیرون آمد و این با روایت مشهور صحیح مغایرت دارد.
آنچه از میان این اقوال متعدّد باقی می ماند آن قول است كه با قول مشهور و صحیح یعنی این كه امام حسین (ع) در روز ترویه، روز هشتم ذی حجّه سال شصت هجری از مكّه به سوی عراق بیرون آمد، مغایرت ندارد.
بنابراین قیام مسلم بن عقیل در كوفه، روز سه شنبه، روز ترویه، روز هشتم ذی حجّه سال شصت هجری و شهادت وی روز چهارشنبه، نه روز گذشته از آن ماه یعنی در روز عرفه بود، و این قوی ترین نظریه است.
یا این كه قیام وی روز نهم ذی حجّه این سال بود، [3] كه در نتیجه شهادتش در روز دهم این ماه واقع می شود، یعنی روز عید قربان؛ و این ضعیف ترین نظریه است. [4] .
[1] گذشته از شهرت تاريخي، قوي ترين دليل آن، سخن امام حسين (ع) در نامه دوّم به مردم كوفه است؛«... من روز سه شنبه هشت روز گذشته از ذي حجّه، روز ترويه از مكّه به سوي شما حركت كردم...» (تاريخ طبرسي، ج 3، ص 301) دو روايت نيز از امام صادق (ع) نقل شده است كه مي گويد، امام حسين (ع) روزترويه از مكّه بيرون آمد (ر.ك. الكافي، ج 4، 535، شماره 4؛ التهذيب، ج 5، ص 436، شماره 162؛ الاستبصار، ج 2، ص 327، شماره 1160.).
[2] زيرا مبناي محاسبه گذشت هفت روز، روز عرفه است. بنابراين آن روز، روز پانزدهم است. چنانچه روز عرفه در آن سال چهارشنبه بوده باشد، مراد از آن روز، آن طور كه در متن روايت آمده است، روز چهارشنبه نمي تواند باشد. چنانچه مبناي محاسبه روز پس از عرفه قرار گيرد، در آن صورت چهارشنبه مي شود شانزدهم؛ و چنين قولي با هر دو احتمال نادر است.
[3] چنان كه مسعودي نيز با ذكر قول نخست به نحو احتمال بر همين باور است؛ آنجا كه مي افزايد: «و گفته شده است: روز چهارشبنه، روز عرفه، نه روز گذشته از ذي حجّه سال شصت» (مروج الذهب، ج 3، ص 70)همين طور ابن اثير آنجا كه مي گويد: «و گفته شده است: نه روز گذشته از آن» (الكامل في التاريخ التاريخ، ج 2، ص 275).
[4] دليلش اين است كه از هيچ اشاره تاريخي استفاده نمي شود كه روز قتل مسلم، روز عيد بوده است.